====== Kazachstan ====== ;#; | Królestwo Kazachstanu\\ //Қазақстанy Королевство// || |{{:800px-flag_of_kazakhstan.svg.png?200|Flaga Kazachstanu}}|{{:400px-coat_of_arms_of_kazakhstan.svg.png?120x120|Herb Kazachstanu}}| |[[flaga_kazachstanu|Flaga]]|Herb| |Hymn|//[[Hymn Kazachstanu|Mój Kazachstan]]//| |Ludność|15 399 437| |Gęstość zaludnienia|5,67 osób/km2| |Powierzchnia|2 717 300 km2| |Stolica|[[Astana]] (kaz. //Stolica//)| |Ustrój|Monarchia konstytucyjna| |Język urzędowy|Kazachski, rosyjski| |Waluta|Tenge (KZT)| |Strefa czasowa|UTC +5 do +6| |Stosunek do Wielkiego Imperium|Nienawistny| |Mapa|{{:kazakhstan_map_new.png?250x150}}| ;#; **Kazachstan**, państwo w Azji Środkowej i Europie (12% powierzchni), nad Morzem Kaspijskim, graniczy z [[Rosja|Rosją]], [[Republika Zauralska|Republiką Zauralską]], [[Republika Syberyjska|Republiką Syberyjską]] i [[Wielkie Imperium Mongolskie|Wielkim Imperium Mongolskim]]. ===== Ustrój i polityka wewnętrzna ===== Kazachstan jest królestwem od 2015 r. (IVE 21 r.). Na czele państwa stoi dziedziczny król, mający prawo inicjatywy ustawodawczej (dekrety), weta i łaski, jest też naczelnym wodzem armii. Władza ustawodawcza należy do Senatu (Mażilisu) liczącego 146 członków, wybieranego podczas wyborów powszechnych (kadencja trwa 5 lat). Wyborcy głosują jedynie na partie polityczne, które po wyborach wyznaczają deputowanych z list kandydatów zgłoszonych przed wyborami. Próg wyborczy wynosi 10%.\\ Władzę wykonawczą sprawuje rząd, kierowany przez króla. Wybierany jest spośród członków partii rządzącej (król ma prawo mianować do 7 członków rządu) na okres pięciu lat.\\ Przy niezwykle wysokim odsetku mniejszości narodowych w Kazachstanie funkcjonuje wiele ośrodków kulturalnych, instytucji oraz wydawnictw w językach mniejszościowych (rosyjskim, hebrajskim, jidysz).\\ W Kazachstanie żywa jest świadomość podziałów klasowych (chłopi, inteligencja, burżuazja), mimo konstytucyjnie zagwarantowanej równości obywateli. Tytuły szlacheckie pełnią wyłącznie rolę honorową.\\ W Kazachstanie działalność partii o charakterze komunistycznym jest nielegalna.\\ Specyfiką prawa kazachskiego jest kara "pozbawienia praw do obrony". Osoba pozbawiona takich praw (np. komunista) nie może oczekiwać pomocy prawnej czy w jakiejkolwiek innej postaci od organów państwa (np. policji), co pozwala na wykonywanie samosądów nad osobami pozbawionymi praw do obrony. ===== Gospodarka ===== Niemal w równym stopniu gospodarka Kazachstanu opiera się na przemyśle i rolnictwie. Kraj posiada dość bogate złoża surowców energetycznych (węgiel kamienny, ropa naftowa, gaz ziemny) oraz rudy żelaza, miedzi, cynku, ołowiu, fosforytów, chromu, manganu, srebra i złota. Dzięki ich wydobyciu rozwija się przemysł hutniczy, maszynowy, chemiczny, a rolnictwo dostarcza surowców przemysłowi włókienniczemu i spożywczemu. Oprócz roślin przemysłowych (głównie bawełna, tytoń, buraki cukrowe) uprawia się zboża (pszenicę, jęczmień i owies) , ziemniaki. Spory odsetek upraw prowadzony jest na polach sztucznie nawadnianych. W hodowli dominują owce, bydło, konie, wielbłądy i kozy, a w okolicach większych miast – trzoda chlewna i drób. Z powodu stałego zagrożenia ze strony [[Wielkie Imperium Mongolskie|Wielkiego Imperium Mongolskiego]] funkcjonuje rozbudowany przemysł zbrojeniowy, z koncernem [[Mustafar]] na czele. ===== Armia ===== |{{:800px-kazakhstan_royal_guard.jpeg?300|Gwardia}}| |Gwardia Królewska| Osobny artykuł: //[[Armia Kazachstanu]]//\\ \\ Z powodu ciągłego zagrożenia ze strony [[wielkie_imperium_mongolskie|Wielkiego Imperium Mongolskiego]] Kazachstan jest zmuszony do utrzymywania rozbudowanej armii. W jej skład wchodzi stała [[armia_kazachska|Armia Kazachska]] o charakterze zawodowym, poborowa (lub ochotnicza) [[milicja_kazachstanu|Milicja]] oraz wiele organizacji paramilitarnych o charakterze samoobronnym, skupionych w [[gwardia_narodowa|Gwardię Narodową]]. ===== Infrastruktura ===== //Osobny artykuł: [[Transport w Kazachstanie]].// Sieć dróg w Kazachstanie jest słabo rozwinięta. Drogi o nawierzchni utwardzonej występują jedynie wokół większych miast, a większość dróg na prowincji to drogi gruntowe.\\ W porównaniu do słabej sieci drogowej dobrze rozwinięta jest sieć kolejowa. Linie kolejowe łączą każde większe miasto Kazachstanu, a w wielu osadach znajdują się stacje. Często obecność linii kolejowej zapewnia rozwój miejscowości.\\ Żegluga śródlądowa istnieje praktycznie na jeziorach: Aralskim i Bałchasz oraz na rzece Iszym. ===== Kultura ===== Ważną rolę w działalności kulturowej pełnią //akynowie//, czyli wędrowni literaci-śpiewacy. Przy akompaniamencie tradycyjnych instrumentów wykonują własne lub tradycyjne utwory liryczne lub epickie. Akynowie rywalizują między sobą w zawodach znanych jako //ajtys//, podczas których prezentują swoje umiejętności. ===== Demografia ===== |{{:669px-jewish_children_with_their_teacher_in_karagand.jpg?300|Rabin z dziećmi w Karagandzie}}| |Rabin z dziećmi w Karagandzie| |{{:kazakh_shepard_with_dogs_and_horse.jpg?300|Kazachski pasterz}}| |Kazachski pasterz| Demografia Kazachstanu jest bardzo zróżnicowana. Spośród blisko 16 mln mieszkańców Kazachstanu największe grupy etniczne stanowią Kazachowie –blisko 65% oraz Rosjanie – ponad 25% oraz Żydzi (12%). Islam sunnicki wyznaje 27% społeczeństwa, natomiast wyznawcy prawosławia stanowią 44% (ogólnie chrześcijanie stanowią ponad 59% społeczeństwa). Wielu Żydów i katolików przybyło do Kazachstanu po ustanowieniu monarchii, wtedy też emigrowała znaczna część muzułmanów. ==== Religie Kazachstanu ==== * muzułmanie - 27,8% * chrześcijanie - 59,3% * inni (żydzi) - 12,9% ===== Podział administracyjny ===== Kazachstan podzielony jest na 14 obwodów i 3 miasta wydzielone. Obwody dzielą się dalej na rejony.\\ \\ Obwody (w nawiasie podana stolica): * [[Obwód akmolski]] ([[Kokszetau]]) * [[Obwód aktobski]] ([[Aktobe]]) * [[Obwód ałmaacki]] ([[Tałdy Kurgan]]) * [[Obwód atyrauski]] ([[Atyrau]]) * [[Obwód karagandzki]] ([[Karaganda]]) * [[Obwód kustanajski]] ([[Kustanaj]]) * [[Obwód kyzyłordyński]] ([[Kyzyłorda]]) * [[Obwód mangystauski]] ([[Aktau]]) * [[Obwód pawłodarski]] ([[Pawłodar]]) * [[Obwód południowokazachstański]] ([[Szymkent]]) * [[Obwód północnokazachstański]] ([[Petropawł]]) * [[Obwód wschodniokazachstański]] ([[Öskemen]]) * [[Obwód zachodniokazachstański]] ([[Orał]]) * [[Obwód żambylski]] ([[Taraz]]) Miasta wydzielone: * [[Ałma-Ata]] * [[Astana]] ===== Geografia ===== ==== Ogólne położenie ==== Zdecydowana większość terytorium Kazachstanu leży w Azji, tylko stosunkowo niewielka część północno-zachodniego Kazachstanu leży w Europie. Przeważająca większość terytorium kraju należy do Azji Środkowej, której Kazachstan zajmuje największą część. Do Kazachstanu należą także południowe obrzeża zachodniej Syberii. ==== Ukształtowanie terenu ==== Zachodnią i środkową część Kazachstanu stanowią niziny. Idąc od zachodu jest to Nizina Wschodnioeuropejska, a ściślej rzecz biorąc jej skrajnie południowa część – Nizina Nadkaspijska. Równoleżnikowy pas nizin jest rozdzielony przez południkowe pasmo średnich gór Mugodżarów (południowe przedłużenie Uralu) i stanowiący jego kontynuację na południu płaskowyż Ustiurt. Na wschód od Mugodżarów i Jeziora Aralskiego rozciąga się kazachska część Niziny Turańskiej. W północnej części kraju leży Płaskowyż Turgajski, rozcięty dolinną Bramą Turgajską. Wschodnią część Kazachstanu zajmuje rozległe Pogórze Kazachskie z izolowanymi pasmami gór średnich. Wschodnie pogranicze kraju zajmują góry – zachodnie krańce Ałtaju i Tienszanu. Na północy kraju do Kazachstanu należy południowy skraj Niziny Zachodniosyberyjskiej. ==== Klimat ==== Klimat Kazachstanu jest zdeterminowany przez jego położenie w sercu olbrzymiego kontynentu, z dala od oceanu, przez co nie docierają tu masy powietrza morskiego. Klimat kraju jest umiarkowany, suchy, skrajnie kontynentalny. Różnice temperatur lata (do +40 °C) i zimy (do -45 °C) oraz nocy i dnia są nadzwyczaj duże. Lato jest długie i gorące, zima równie długa i mroźna, zaś wiosna i jesień są bardzo krótkie. W centralnej części Kazachstanu opady praktycznie nie występują, na północnych i południowych obrzeżach dochodzą zaledwie do 300 mm rocznie. ==== Stosunki wodne ==== Wskutek suchości klimatu Kazachstan należy do krajów cierpiących na niedostatek wody. Sieć rzeczna kraju jest słabo rozwinięta. Częste są rzeki nieuchodzące do żadnego zbiornika wodnego, lecz wysychające w piaskach pustyń oraz rzeki okresowe. Maksymalne stany rzek występują wiosną – w porze topnienia śniegów na stepach.\\ Większość terytorium państwa należy do bezodpływowego obszaru zlewisk Morza Kaspijskiego (rzeki Ural i Emba), Jeziora Aralskiego (Syr-daria) i jeziora Bałchasz (Ili) i innych, pomniejszych bezodpływowych jezior, w większości zasolonych. Północne pogranicze Kazachstanu należy do zlewni Obu (Toboł, Iszym i Irtysz). ==== Przyroda ożywiona ==== Północne obrzeże Kazachstanu leży w strefie lasostepu – na czarnoziemach spotyka się tu zagajniki brzozowo-osikowe, a na piaskach – sosnowe. Poza tym lasy spotyka się tylko wysoko w górach na obrzeżach kraju. Centralny równoleżnikowy pas kraju zajmują stepy – część Wielkiego Stepu eurazjatyckiego. Na południu stepy te przechodzą w półpustynie z dużym udziałem słonych bagien, częściowo pozbawionych roślinności. Na południe od pasa półpustyń leżą pustynie gliniaste i piaszczyste (Kyzył-kum, Mujun-kum), które łącznie zajmują 2/3 powierzchni państwa.\\ Ten pierwotny układ roślinności został znacząco zaburzony przez człowieka, zwłaszcza w czasach najnowszych. Znaczną część stepów zajęto pod uprawy rolne, które jednak wymagają sztucznego nawadniania. ==== Galeria ==== |{{:800px-kazakhstansteppekalvisvitolins.jpg?300|Step zimą}}|{{:800px-steppe_of_western_kazakhstan_in_the_early_spring.jpg?300|Step wiosną}}|{{:altynemeil.jpg?300|Step}}| |Step kazachski zimą|Step kazachski wiosną|Step w okolicach Ałtynu| |{{:800px-kazakhstan_altay_2.jpg?300|Ałtaj}}|{{:800px-astana-steppe-7749.jpg?300|Step}}|{{:800px-ilipicture.jpg?300|Jurta}}| |Ałtaj Kazachski|Step w okolicach Astany|Jedna z jurt| ===== Zobacz też ===== * [[Miasta w Kazachstanie]] * [[wielkie_imperium_mongolskie|Wielkie Imperium Mongolskie]] * [[Państwa Świata]] * [[Lista artykułów na medal]]