Czeczuga
 |
| Czeczuga |
Czeczuga - rodzaj szabli pochodzenia tatarskiego lub ormiańskiego, zwana również szablą ormiańską, karabelą ormiańską, ormianką, ordynką tatarską lub smyczkiem. szabla pochodzenia tatarskiego lub kirgiskiego, używana również przez Mongołów oraz innych koczowników azjatyckich. Popularna w Rzeczypospolitej w XVII i XVIII wieku. Często oprawiana bogato w srebro i jaszczurzą skórę. Noszona do stroju polskiego podobnie jak karabela. Głownia miała niewielką krzywizną ostrza. Semantyka nazwę „czeczuga” wywodzi od podobieństwa kształtu broni do gatunku jesiotra łowionego w Dnieprze, zaś „szablę ormiańską” od muzealnego egzemplarza pochodzącego ze zbrojowni lwowskiej, posiadającego napisy w języku ormiańskim.
Podtypy czeczugi:
- Czeczuga (szabla kirgiska) – wyróżniał ją niewielki jelec w kształcie krzyża, zdobiona otwarta rękojeść, zakończona długim, charakterystycznie wygiętym pod kątem ok. 45–60 stopni kapturkiem (zakończeniem rękojeści) w formie naparstka.
- Smyczek – odróżniał się (od czeczugi) bardzo wąskim sztychem, niemalże koncerzowym.
- Ordynka (szabla tatarska) – posiadała cięższą głownię, masywny jelec, rękojeść wygiętą jak w czeczugach (z kapturkiem), z mniejszą ilością zdobień. Była bojowym wyposażeniem jazdy na przełomie XVII i XVIII wieku.
- Karabela ormiańska – szabla wykształcona w Polsce pod wpływem tureckim, bogato zdobiona, o ramionach jelca prostych lub wygiętych od rękojeści, z wygięciem rękojeści krótszym, lecz bardziej prostopadłym. Jako oręż bojowy były używane sporadycznie, najczęściej służyły jako element polskiego paradnego stroju szlacheckiego (do XVIII wieku). Z wyglądu przypominała zarówno karabelę (rękojeść) jak i czeczugę (słabo zakrzywione ostrze).
Wszelkie powyższe nazwy są umowne, gdyż Ormianie i Kirgizi nie posiadali, ani nie wyrabiali szabel typu narodowego.
O popularności czeczugi w Rz-plitej świadczy także fragment Satyr (1779) Ignacego Krasickiego:
Ten wziął konia z siedzeniem, tamten za przysługę
Nieboszczyka pradziada z lamusu czeczugę.