Koi-Koi

Koi-koi to japońska gra karciana, wykorzystująca karty Hanafuda, dla 2-3 graczy. Podczas gry gracze dopasowują karty z ręki oraz stosu do kart na stole i starają się zdobyć specjalne układy kart dające punkty.

Hanafuda to japońskie karty do gry. W skład talii wchodzi 48 kart podzielonych na 12 kolorów, odpowiadających 12 miesiącom roku. Każdemu miesiącowi odpowiada inna roślina. W skład każdego miesiąca wchodzą karty zwykłe o wartości 1 pkt., karty ze zwojem warte 5 pkt. oraz karty specjalne o wartości 10 lub 20 pkt. Karty przedstawiono w tabeli.

Miesiąc	Roślina	Karty	Obrazki
Styczeń	Sosna (Matsu)	2 zwykłe, zwój poezji (z wierszem), specjalna - Żuraw i słońce (20 pkt.)
Luty	Kwiat śliwy (Ume)	2 zwykłe, zwój poezji (z wierszem), specjalna - Wierzbówka wśród kwiatów śliwy (10 pkt.)
Marzec	Kwiat wiśni (Sakura)	2 zwykłe, zwój poezji (z wierszem), specjalna - Kwiaty wiśni i zasłona (20 pkt.)
Kwiecień	Wisteria (Fuji)	2 zwykłe, zwój, specjalna - Kukułka wśród wisterii (10 pkt.)
Maj	Irys (Shobu)	2 zwykłe, zwój, specjalna - Most z ośmiu belek (10 pkt.)
Czerwiec	Peonia (Botan)	2 zwykłe, zwój (fioletowy), specjalna - Motyle wśród peonii (10 pkt.)
Lipiec	Lespedeza (Hagi)	2 zwykłe, zwój, specjalna - Dzik wśród lespedezy (10 pkt.)
Sierpień	Miskant chiński (Susuki)	2 zwykłe, 2 specjalne - Lecące gęsi (10 pkt.) i Księżyc w pełni (20 pkt.)
Wrzesień	Chryzantema (Kiku)	2 zwykłe, zwój (fioletowy), specjalna - czarka sake (10 pkt.)
Październik	Jesienny klon (Momiji)	2 zwykłe, zwój (fioletowy), specjalna - jeleń wśród liści klonu (10 pkt.)
Listopad	Wierzba (Yanagi)	1 zwój, 3 specjalne - Burza (1 pkt.), Jaskółka wśród liści wierzby (10 pkt.), Ono no Michikaze z parasolem i żabą (ang. Rainman, in. Kaligraf, Filozof, wśród Mongolopedystów Kalif) (20 pkt.)
Grudzień	Paulownia (Kiri)	3 zwykłe (jedna tradycyjnie w innym kolorze niż pozostałe), 1 specjalna - Feniks (20 pkt.)

Warto zauważyć, że w talii znajduje się 5 kart o wartości 20 pkt. (Żuraw, Kwiat wiśni za zasłoną, Księżyc w pełni, Filozof, Feniks). Pozostałe karty specjalne są warte 10 pkt., a karty ze zwojem 5 pkt. Burza (listopad) jest warta 1 pkt. Podczas gry w Koi-Koi wartości punktowe poszczególnych kart nie mają wpływu na końcową punktację, lecz określają wartość kart w budowie układu dającego punkty.

• Styczniowy zwój poezji udekorowany jest frazą akayoroshi (あかよろし), której znaczenie zostało zapomniane. Spekuluje się, że może to oznaczać oczywiście dobry.
• Lutowy zwój poezji ozdobiony jest tą samą frazą.
• Na marcowym zwoju poezji zapisano Miyoshino (みよしの). Jest to nazwa miejsca w mieście Nara, które słynie z kwitnących wiśni.
• Czarka sake z września jest ozdobiona znakiem 寿 kotobuki, oznaczającym długowieczność.
• Specjalna karta z listopada przedstawia Ono no Michikaze, słynnego kaligrafa z przełomu IX i X w., z parasolem i żabą. Jest to nawiązanie do legendy, według której pewnego dnia Michikaze, niezadowolony z rezultatu swoich prac, wyszedł na spacer w deszczu z parasolem. Podczas przechadzki zauważył żabę, raz po raz próbującą bez rezultatu wskoczyć na gałązkę wierzby. Kaligraf z politowaniem pomyślał o głupocie żaby, która bez względu na włożony wysiłek nie była w stanie osiągnąć celu. Wtedy nagły podmuch wiatru nachylił całe drzewo tak, że żabie udało się wdrapać na gałąź. Zaskoczony Michikaze zrozumiał, że to on jest głupcem, wyśmiewając determinację żaby, a płaz swoją wytrwałością doprowadził do sytuacji, w której dał radę osiągnąć swój cel. Legenda spopularyzowała imię Michikazego w okresie Edo na tyle, że został umieszczony na karcie z wierzbą.

Podczas gry w Koi-Koi niektóre karty są objęte specjalnymi zasadami.

• Czarka sake (wrzesień, chryzantema) jest liczona jednocześnie jako karta o wartości 1 i 10 pkt., czyli może służyć do zdobycia Tane albo Kasu.
• Burza (listopad, wierzba) traktowana jest jak „dzika karta” - można ją dopasować do każdej karty leżącej na Ba, jednocześnie pasuje do każdej karty z Tafudy lub Yamafudy.

Przed rozpoczęciem gry jeden z graczy jest wybierany Oya (jap. rodzic). Tradycyjnie zostaje nim ten z graczy, który wyciągnie z potasowanej talii kartę z najwcześniejszego miesiąca. Jeżeli gracze wyciągnęli karty z tego samego miesiąca, Oya zostaje ten z kartą o wyższej wartości punktowej. Pozostali gracze zwani są Ko (jap. dziecko). Gracz z następną w kolejności kartą siada po prawej stronie Oya, następnie kolejny gracz itd. Oya tasuje karty i rozdaje pomiędzy graczy i stół, po dwie karty naraz. Każdy z graczy otrzymuje osiem (przy dwóch graczach) lub siedem kart (przy trzech graczach) na rękę (Tafuda). Na stole (Ba) umieszcza się osiem odkrytych kart. Pozostałe karty tworzą stos (Yamafuda). Jeżeli na stole pojawiły się wszystkie cztery karty z jednego miesiąca, rozdanie uznaje się za niebyłe i rozpoczyna się nowe rozdanie. Gracze muszą sprawdzić swoje karty przed rozpoczęciem gry (patrz: Automatyczna wygrana poniżej).

Grę rozpoczyna Oya. Wybiera on jedną kartę z Tafuda (ręki) i kładzie na Ba (stół). Jeżeli położona karta pasuje (tzn. jest z tego samego miesiąca) do karty z Ba, gracz zabiera taką parę kart i kładzie przed sobą. Jeśli karta nie pasuje do żadnej z kart na stole, pozostaje ona na Ba. Następnie gracz dobiera jedną kartę z Yamafuda i kładzie na Ba. Jeśli wyciągnięta karta pasuje do dowolnej karty z Ba, gracz zabiera także tę parę. Jeśli na Ba znajdują się trzy karty z tego samego miesiąca, gracz kładąc ostatnią kartę z tego miesiąca zabiera wszystkie cztery karty. Jeżeli położona na Ba karta pasuje do więcej niż jednej karty na stole, gracz wybiera, którą parę zabiera dla siebie. Następnie rozpoczyna się kolejka następnego gracza. Gra toczy się w kierunku przeciwnym do ruchu wskazówek zegara. Gra toczy się do momentu, gdy graczom zabraknie kart na Tafuda lub któryś z graczy zakończy rozdanie zgłaszając Shobu.

Karty, które zbierają gracze, tworzą dające punkty układy, zwane Yaku. Kiedy któryś z graczy zbierze Yaku i zakończy kolejkę, musi zdecydować, czy zakończyć rozdanie, czy kontynuować grę, starając się zdobyć więcej punktów. Jeśli gracz powie Shobu, rozdanie kończy się. Gracz zgłaszający Shobu podsumowuje punkty za zebrane Yaku i przechodzi się do następnego rozdania. Pozostali gracze nie otrzymują punktów. Jeżeli gracz powie Koi-Koi, rozdanie trwa nadal i rozpoczyna się kolejka następnego gracza. Jeżeli Shobu zgłosi inny gracz niż ten, który wcześniej zgłosił Koi-Koi, otrzymuje on podwójną liczbę punktów. Kiedy gracz zgłasza Shobu, a jego co najmniej 2 Yaku są warte 7 i więcej punktów, jego punktacja zostaje podwojona. Gracz, który zdobył najwyższą liczbę punktów zostaje nowym Oya i rozpoczyna się następne rozdanie. Jeżeli żaden z graczy nie zdobył Yaku, a rozdanie się skończyło (gracze nie mają kart na Tafuda), pozostaje ono nierozstrzygnięte. Żaden z graczy nie otrzymuje punktów i nie następuje zmiana Oya. Jeżeli żaden z graczy nie zgłosi Shobu do końca rozdania, mimo że zdobył Yaku, zwycięzcą zostaje Oya i otrzymuje 6 pkt. (tzw. Oya-kan).

Pełna partia gry składa się z 12 rozdań. Istnieje możliwość rozgrywania partii po 6 rozdań. Zwycięzcą partii zostaje ten z graczy, który zdobył najwięcej punktów ze wszystkich rozdań.

Yaku to specjalne układy kart, dające punkty. W skład Yaku wchodzą karty zdobyte przez dobieranie kart z Ba. Karty z Tefudy nie tworzą Yaku dopóki nie zostaną zdobyte przez dopasowanie. Za każdym razem, gdy gracz zdobywa Yaku, musi zgłosić Koi-koi (kontynuację rozdania) lub Shobu (zakończenie rozdania). Każde Yaku zapewnia określoną ilość punktów. Gracz zgłaszający Shobu może posiadać kilka Yaku. Punkty za Yaku kumulują się, a karty mogą wchodzić w skład kilku Yaku - np. gracz posiadający pięć kart zwojów, z czego trzy są fioletowe, zdobywa jednocześnie Akatan i Tan, czyli 6 pkt. Wyjątkiem są Goko, Shiko i Sanko, które się nie kumulują, a gracz musi zdecydować, który układ uznaje. Poniżej w tabeli przedstawiono wszystkie Yaku wraz z wartością punktową.

Punkty	Nazwa	Karty	Warunek
6	Sankō (Trzy Światłości)	Dowolne trzy karty o wartości 20 pkt. bez Kaligrafa (Rainmana) - z listopada
8	Shikō (Cztery Światłości)	Dowolne cztery karty o wartości 20 pkt. bez Kaligrafa (Rainmana) - z listopada
7	Ame-Shikō (Cztery Deszczowe Światłości)	Dowolne cztery karty o wartości 20 pkt. razem z Kaligrafem (Rainmanem) - z listopada
10	Gokō (Pięć Światłości)	Wszystkie pięć kart o wartości 20 pkt. (Żuraw, Kwiat wiśni za zasłoną, Księżyc w pełni, Kaligraf, Feniks)
5	Inoshikachō (Dzik, Jeleń i Motyle)	Dzik, Jeleń i Motyle (karty 10-pkt. z czerwca, lipca i października). Każda dodatkowa karta o wartości 10 pkt. zapewnia +1 pkt.
5	Akatan (Czerwone Zwoje poezji)	Trzy czerwone zwoje poezji (5-pkt. ze stycznia, lutego, marca). +1 pkt. za każdy dodatkowy zwój.
5	Aotan (Niebieskie Zwoje)	Trzy niebieskie zwoje (5-pkt. z czerwca, września i października). +1 pkt. za każdy dodatkowy zwój.
1	Tane (Zwierzęta)	Pięć dowolnych kart o wartości 10 pkt. Każda dodatkowa karta zapewnia +1 pkt.
1	Tanzaku (Zwoje)	Pięć dowolnych kart o wartości 5 pkt. (zwojów). +1 pkt. za każdy dodatkowy zwój.
3	Tsukimi De Ippai (Czarka sake o pełni księżyca)	Księżyc w pełni i czarka sake (20pkt. z sierpnia, 10 pkt. z września).
3	Hanami De Ippai (Czarka sake pod kwitnącą wiśnią)	Kwiat wiśni za zasłoną i czarka sake (20pkt. z marca, 10 pkt. z września).
1	Kasu (dosł. śmieci)	Dowolne 10 kart o wartości 1 pkt. +1 pkt. za każdą dodatkową kartę.
4	Hiki	Wszystkie 4 karty z jednego miesiąca.

Należy także pamiętać o pozostałych zasadach wpływających na punktację:

• Czarka sake jest liczona jako karta o wartości 10 i 1 pkt.
• Jeżeli któryś z graczy zgłosił Koi-koi, punktacja jest podwajana. Jeśli następny z graczy zgłosi Koi-Koi, ilość punktów będzie mnożona razy trzy, itd.
• Deszcz psuje widok! Jeśli gracz zdobył Burzę lub Kaligrafa (Rainmana), jego Tsukimi De Ippai i Hanami De Ippai są warte zero pkt.
• Kiedy zostanie zgłoszone Koi-koi, ale do końca rozdania nie zostanie zgłoszone Shobu, zwycięzcą zostaje aktualny Oya, otrzymując 6 pkt.

Istnieją dwa specjalne Yaku, które mogą pojawić się podczas rozdania kart, przed rozpoczęciem gry. Jeśli któryś z graczy posiada dany układ na ręce, automatycznie zwycięża rozdanie i otrzymuje 6 pkt. Przechodzi się do następnego rozdania. Jeśli kilku graczy posiada dane Yaku, rozdanie pozostaje nierozstrzygnięte i rozpoczyna się nowe rozdanie. Poniżej w tabeli przedstawiono układy dające automatyczną wygraną.

• Rozrywka