Turcja

Republika Turecka Türkiye Cumhuriyeti
Flaga	Herb
Dewiza	Yurtta Sulh, Cihanda Sulh. (Pokój w Ojczyźnie, Pokój na Świecie)
Hymn	Istiklâl Marsi (Marsz niepodległości)
Języki urzędowe	Turecki, grecki, serbski, bułgarski, ormiański, inne
Stolica	Stambuł
Ustrój	Republika
Powierzchnia	1 402 431 km2
Ludność	124 446 648
Mapa

Republika Turecka, Imperium Tureckie, Turcja- państwo położone na Półwyspie Bałkańskim, w Azji Mniejszej i Kaukazie, powstałe w IVE 20 (2014) r. Leży nad Morzem Śródziemnym od zachodu i południa, Morzem Czarnym od północy oraz Morzem Kaspijskim od wschodu. Graniczy z Unią Europejską, Rumunią, Węgrami, Rosją, Republiką Perską i Arabią.

Państwo oficjalnie nazywa się Republiką Turecką, lecz w powszechnym użyciu nazywane jest Turcją lub Imperium Tureckim. Z racji skojarzeń z dawnym państwem osmańskim za granicą czasami, głównie z niechęcią, mówi się o Imperium Osmańskim, lecz obecne imperium nie ma nic wspólnego z dynastią Osmanów.

Turcja wyszła z Wielkiego Zamachu obronną ręką. Wraz z osłabieniem Unii Europejskiej wzrosła rola Turcji w regionie wschodniego Morza Śródziemnego. Zakup terytorium Grecji w 2015 r. przy jednoczesnym wkroczeniu wojsk tureckich na Bałkany oznaczał ponowne przejęcie kontroli nad dużą częścią Europy południowo-wschodniej. Nastroje antyeuropejskie i chęć stabilizacji spowodowały, że stosunkowo łatwo do Turcji dołączyły Macedonia, Bułgaria i Bośnia. Terytorium Serbii oraz Czarnogóry zostało opanowane po krótkich działaniach wojennych. Nadal jest to najmniej spokojny region państwa. Na początku 2016 r. Cypr północny został oficjalnie przyłączony do Turcji, a po kilku miesiącach cała wyspa została opanowana przy pełnej bierności Unii. Konflikt z Rosją w 2017 r. oznaczał zajęcie spornych terenów Kaukazu i wcielenie terytorium Gruzji, Armenii i Azerbejdżanu. Po zlikwidowaniu Państwa Islamskiego w 2018 r. i krótkotrwałej wojnie z nowo zjednoczonym państwem Arabskim, w wyniku której granica pozostała bez zmian, państwo tureckie osiągnęło swój aktualny kształt.

Turcja jest silnym państwem o dużych ambicjach. Po odzyskaniu historycznie przynależnych terytoriów bałkańskich stosunki z Europą są poprawne. Agresywna polityka Stambułu na Bałkanach spowodowała znaczne ochłodzenie stosunków z Węgrami i Rumunią, jednak w obliczu zagrożenia rosyjskiego wszystkie trzy państwa starają się nie zaostrzać sytuacji między sobą. Jako naturalny wróg Rosji, Turcja utrzymuje dobre, wręcz sojusznicze stosunki z Polską. Wzmożone są kontakty z Kazachstanem, a wzajemne relacje budowane są w duchu idei panturkizmu, choć Stambuł widziałby tutaj dodatkowe ogniwo sojuszu antyrosyjskiego, na co nie może się zgodzić zagrożona ze Wschodu i utrzymująca poprawne stosunki z Rosją monarchia Kazachstanu. Stosunki z południowymi sąsiadami są chłodne od czasów wojny z Państwem Islamskim, kiedy to siły arabskie zostały wsparte przez Rosję. Z tego też powodu utrzymywane są demonstracyjnie dobre relacje z Izraelem.

Zagrożenie mongolskie jest uważane w Turcji za odległe i niemające dużego znaczenia, a kwestia ewentualnego odparcia najazdu uchodzi za problemy państw graniczących z Imperium Mongolskim.

Turcja jest republiką. Na czele państwa stoi premier, zarządzający pracami rządu i reprezentujący państwo. Co 5 lat organizowane są wybory powszechne, podczas którego wybiera się 500 parlamentarzystów. Parlament wybiera spośród siebie ministrów i premiera. Wszyscy obywatele posiadają czynne i bierne prawa wyborcze. Państwo ma charakter laicki.

Imperium podzielone jest na 186 prowincji (tur. il; l. mn. iller). Każda prowincja dzieli się na podprowincje (tur. ilçe; l. mn. ilçeler). Prowincje mają zazwyczaj nazwę miasta, które jest jego stolicą, wyjątek stanowią: Hatay (stolica Antiochia Syryjska), Kocaeli (stolica Izmit) i Sakarya (stolica Adapazarı), dawniej także İçel (obecnie nazywany tak jak stolica Mersin).

Turcja leży na Półwyspie Bałkańskim, Azji Mniejszej i Kaukazie. Większość kraju ma charakter górzysto-wyżynny, poza równinami w Serbii (Wojwodina) i Bułgarii. Klimat śródziemnomorski na południu, górski w głębi kraju i wschodzie, umiarkowany na południu.

Całe imperium liczy sobie ok. 124,5 mln obywateli, z czego jedynie ok. 40% (55 mln) stanowią etniczni turcy, reszta to Kurdowie (ok. 8%), Bułgarzy, Serbowie, Bośniacy, Grecy, Ormianie, Azerowie i inni.

Turcja jest jednym z 6 całkowicie samowystarczalnych pod względem żywnościowym krajów świata. Rolnictwo wytwarza ok. 10% produktu krajowego brutto Turcji. Zatrudnienie w tym sektorze znajduje około 1/3 siły roboczej. W Turcji istnieje ponad 5 milionów gospodarstw rolnych. Jedynie 6% z nich ma powierzchnię większą od 20 ha. Turcja jest jednym z pięciu największych producentów: bawełny, soczewicy, cebuli, buraków cukrowych, tytoniu, pomidorów, arbuzów, jabłek, winogron, orzeszków pistacjowych, orzechów włoskich, oliwek oraz owczego mleka. Jest zarazem największym na świecie wytwórcą orzechów laskowych, moreli i fig.

Turcja posiada znaczne zasoby surowców mineralnych, zwłaszcza rud metali. Wydobycie rud żelaza (Divriği we wschodniej Anatolii), chromu (Seydişehir na południu kraju – Turcja należy do głównych światowych producentów chromu), boksytów, rud miedzi (Murgul), cynku i ołowiu. Z surowców energetycznych eksploatuje się węgiel brunatny (zachodnia Anatolia), węgiel kamienny (zagłębie Ereğli-Zonguldak) i ropę naftową w pobliżu granicy z Syrią (główny ośrodek Batman). Z surowców chemicznych wydobywa się: fosforyty, sól kamienną i siarkę. 39% energii elektrycznej dostarczają elektrownie wodne (największe Keban i Atatürk – zbudowane w 1992 na Eufracie), 61% węglowe i naftowe. Produkcja energii elektrycznej na 1 mieszkańca – 1296 kWh (2000). Do najstarszych i najlepiej rozwiniętych gałęzi przemysłu przetwórczego należą: przemysł spożywczy (cukrowniczy, mleczarski, tytoniowy) oraz włókienniczy i odzieżowy, wykorzystujące surowce krajowe. Od lat 60. rozwój hutnictwa żelaza (głównie ośrodki: Karabük, Ereğli), miedzi (Ergani, Stambuł) oraz aluminium, przemysłu maszynowego i zbrojeniowego, środków transportu (montownie samochodów, ciągników, budowa statków), sprzętu gospodarstwa domowego, chemicznych (m.in. produkcja nawozów sztucznych), cementowego i rafineryjnego (w portach dowozowych ropy naftowej: İzmit oraz w Batman). Powszechnie rozwinięte rzemiosło: dywany, biżuteria, wyroby metalowe, ceramika, wyroby skórzane. Największa koncentracja zakładów przemysłowych w regionie północno-zachodnim: Stambuł – Ereğli – Izmir, ponadto w rejonie Ankary i na południowo-wschodniej: Adana – Gaziantep–Antakya, a także wokół Sofii, Belgradu i Sarajewa. W Azerbejdżanie wydobywa się ropę naftową (Baku).

• Osobny artykuł: Tureckie Siły Zbrojne

Tureckie Siły Zbrojne (Türk Silahlı Kuvvetleri) liczą łącznie ok. 850 tys. żołnierzy, w tym ok. 420 tys. poborowych. Dzielą się na wojska lądowe, siły powietrzne, marynarkę wojenną oraz wojska ochrony wybrzeża. Armia pełni rolę gwaranta stabilności państwa.
Wojska lądowe są najliczniejszym rodzajem broni i liczą ok. 600 tys. żołnierzy, z czego ok. 60% stanowi piechota. Samodzielne dywizje kawalerii stacjonują głównie na wschodzie kraju. Służba trwa 18 miesięcy, a dywizje są formowane w jednolitych narodowo okręgach wojskowych. Żołnierze noszą mundury khaki z charakterystycznymi nakryciami głowy w zależności od narodowości dywizji (kabałaki dla Turków, fezy dla Bośniaków, turbany dla Kurdów, kefije dla Arabów, okrągłe czapki dla Bułgarów).
Siły powietrzne liczą ok. 80 tys. żołnierzy. Większość baz lotniczych znajduje się w Azji Mniejszej. Siły powietrzne posiadają ok. 200 samolotów różnych typów, głównie produkcji rodzimej (licencja na europejski He-111) lub polskiej (PZL-24, PZL-43). Lotnicy noszą mundury koloru khaki.
Marynarka wojenna liczy ok. 100 tys. żołnierzy. Jej bazy znajdują się głównie w Azji Mniejszej- nad Morzem Śródziemnym i Czarnym oraz w Grecji. Marynarze noszą mundury barwy granatowej. W skład floty tureckiej wchodzą m. in. 4 pancerniki, 6 ciężkich krążowników, 13 lekkich, 10 okrętów podwodnych i ok. 57 mniejszych jednostek.
Wojska obrony wybrzeża mają za zadanie bronić wybrzeża Republiki przed desantem przeciwnika. Są to załogi baterii nadbrzeżnych i fortów. Liczą ok. 70 tys. żołnierzy rozlokowanych wzdłuż całej linii brzegowej i na wyspach Morza Egejskiego. Żołnierze sił obrony wybrzeża noszą charakterystyczne mundury- spodnie i nakrycia głowy marynarzy oraz kurtki mundurowe piechoty. W użyciu są także dystynkcje marynarki.

• Państwa Świata (Trzeci Świat)
• Geografia