Mongołowie - jedna z nacji wywodzących się z Wielkiego Stepu.

Właściwie nazwą Mongołowie początkowo określało się tylko jedno z plemion, które w przeszłości weszły w skład ordy mongolskiej, przez co nazwę tę rozciągnięto na pozostałe. Jednym z tych plemion (nastawionym wrogo wobec Temudżyna) byli Tatarzy, którzy ostatecznie zostali mu podporządkowani siłą. Faktem jest też, że większą część koczowniczej ludności powstałego w XIII wieku imperium mongolskiego stanowili Turcy, z których najbardziej uprzywilejowani w państwie byli Turcy ujgurscy (często pełniący rolę tłumaczy lub kronikarzy), którzy dobrowolnie oddali się pod władzę Wielkiego Chana.

Mongołowie rozprzestrzenili się po całym Wielkim Stepie w XII i XIII wieku, podbijając także Chiny, Chorezm, Kalifat Abbasydów oraz narzucając zwierzchnictwo Rusi. W większości tych krajów ich najazd „roztopił” się w końcu w masie miejscowej ludności. W Chinach założyli dynastię Yuan, po czym ulegli asymilacji. Z założonych przez nich na bazie podbojów krajów dłużej przetrwało tylko państwo Wielkich Mogołów w Indiach, oraz Chanat Krymski. Obecnie ludność pochodzenia mongolskiego żyje nadal we wschodniej części Wielkiego Stepu, (Mongolia, północne Chiny, Kirgistan, Syberia, Kazachstan), większość Mongołów mieszka w Chinach (przeważnie w Mongolii Wewnętrznej), jednak wyłącznie w prowincji Mongolia stanowią oni obecnie większość, tworząc w innych krajach tylko mniejszości. Specyficzną „wyspą” na zachodzie Wielkiego Stepu (już w obrębie Europy) jest Kałmucja gdzie Mongołowie-Kałmucy stanowią większość.

Światową populację szacuje się na około 10 mln osób, z czego niemal 60 proc. zamieszkuje obecnie w granicach Chin.

Etniczni Mongołowie stanowią ok. 94 proc. populacji kraju, czyli około 2,6 mln osób. W grupie tej wyróżnia się tzw. Mongołów Wschodnich, czyli Buriatów oraz Chałchów. Do Mongołów Zachodnich zalicza się Kiratów.

Zamieszkują przede wszystkim nadgraniczny Autonomiczny Region Mongolii Wewnętrznej, prowincję Liaoning oraz sąsiednie regiony i prowincje. Ich ogólną liczbę w Chinach szacuje się na 5,8 mln.

Mieszka około 350 tys. Mongołów. To Buriaci i ałtajscy Kiraci.

Jest to około 155 tys. Kałmuków nad Morzem Kaspijskim.

Po Stworzeniu Świata Mongołowie pozostali wierni Mongowi i stanęli do walki z Wyznawcami. Byli zorganizowani w trzynaście luźnych plemion.

W Drugim Świecie Mongołowie utworzyli Wielkie Imperium Mongolskie i przez cały okres jego istnienia byli liczącą się siłą polityczną.

Mongołowie pojawili się na scenie historycznej w XII wieku. Wykorzystując próżnię, jaka powstała wtedy na terenie wschodniej części Wielkiego Stepu na skutek upadku wschodnich ord tureckich, przejęli oni kontrolę nad północno-wschodnim odcinkiem jedwabnego szlaku. Dochody z pośrednictwa w handlu między północnymi Chinami i Bliskim Wschodem przyspieszyły naturalne procesy powstawania ich ord.

Ordy te zdołał zjednoczyć ok. 1206 roku Temudżyn, dzięki zwycięstwu nad innym wodzem mongolskim, Ong-chanem wspieranym przez jego „brata krwi” – Dżamukę. Tym samym Temudżyn stał się niepodzielnym panem tej części azjatyckiego stepu i przyjął tytuł Czyngis-chana. Wystraszeni potęgą imperium mongolskiego Chińczycy postanowili przestać handlować z jego ordą i zaczęli korzystać z pośrednictwa ludów tureckich, osiadłych na Wielkim Stepie dalej na zachód. Skłoniło to Temudżyna do zaatakowania państwa Tangutów w północnych Chinach – Xixia w roku 1209. Dalej wydarzenia potoczyły się już lawinowo. Na skutek serii podbojów (przede wszystkim podboju wielkiego sułtanatu Chorezmu) Mongołowie stworzyli na Wielkim Stepie przez 20 lat ogromne imperium rozciągające się od zachodnich granic dzisiejszej Rosji po Koreę.

Po śmierci Temudżyna imperium mongolskie zostało podzielone na pięć mniejszych państw, nad którymi władzę przejęli jego synowie. Teoretycznie, do roku 1261 cała struktura tworzyła jeszcze całość, którą formalnie nadzorowali chanowie największego państwa wschodniego. Jednak po śmierci Mongke, gdy władzę na wschodzie przejął Kubilaj-chan, skierował on główny nacisk na podbicie Chin i stracił zainteresowanie pozostałymi państwami, co spowodowało, że uzyskały one zupełną niezależność. Kubilaj zdołał w 1265 podbić całe Chiny i zapoczątkować cesarską dynastię Yuan.

Chanat czagatajski w Turkiestanie istniał do roku 1370, w którym ostatecznie uległ rozpadowi na państwo Timura i nadal rządzony przez Czagataidów Mogolistan. Państwo Timura w wyniku gwałtownych podbojów objęło swoją kontrolą niemal całą Azję Środkową i Bliski Wschód, aby następnie szybko wycofać się do Turkiestanu. Ilchanidzi sprawowali przez kilkadziesiąt lat kontrolę nad Bliskim Wschodem, po czym ich państwo uległo rozpadowi w roku 1335. Najbardziej wysunięta na zachód Złota Orda rozbiła Ruś Kijowską, pokonała Kaganat Połowiecki i przejęła kontrolę nad terenami od Wołgi do Ural na ponad 100 lat. Złota Orda przekształciła się następnie powoli w Chanat Krymski, który istniał aż do XVIII wieku.

• Wielkie Imperium Mongolskie
• Pierwszy Świat
• Drugi Świat
• Trzeci Świat